Natura spółki akcyjnej jako delimitacja zasady swobody umów w prawie polskim i amerykańskim

Nakładem wydawnictwa CH Beck, ukazała się w 2015 r. monografia mec. dr. Kamila Szmid, partnera KML  LEGAL, która zarazem stanowi uaktualnioną i rozszerzoną wersję rozprawy doktorskiej obronionej w 2012 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Szumańskiego.

Swoje uwagi do rozprawy przekazali recenzenci prof. dr hab. Wojciech J. Katner oraz prof. dr hab. Mirosław Stec. Rozprawa doktorska została w części sfinansowana ze środków w ramach grantu promotorskiego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa. Rozprawa jest rezultatem wielu badań prowadzonych w ramach stażów naukowych, w tym na Wydziale Prawa Uniwersytetu Yale w New Haven (Connecticut, USA, 2011) pod kierunkiem prof. H. Hansmanna oraz w Instytucie Maxa Plancka Prawa Porównawczego i Prywatnego w Hamburgu pod kierunkiem prof. K. Hopta (2010). Praca jest efektem zainteresowań badaniami prawnoporównawczymi, nurtem amerykanistycznym, spółkowym i ekonomiczną analizą prawa. Zainteresowanie tematyką granic swobody umów wiąże się z moimi wcześniejszymi projektami, tj. pracą magisterską pt.Konstrukcja odpowiedzialności dyrektorów w amerykańskim prawie spółek (2005) oraz naukowymi wyjazdami zagranicznymi: m.in. stypendium Erasmus-Sokrates na Katolickim Uniwersytecie w Leuven w Belgii (2004) oraz Wydziale Prawa Uniwersytetu Cornell w Ithace w stanie Nowy York (2005).

Na stronie wydawnictwa CH Beck, znajduje się następujący opis publikacji:

“Na gruncie obowiązujących przepisów należy zdecydowanie odrzucić pogląd, iż prawo o spółce akcyjnej jest domeną przepisów bezwzględnie obowiązujących, w rezultacie czego zasadą jest brak swobody umów. Wszelka wykładnia przepisów k.s.h. powinna się odbywać przez pryzmat naczelnej zasady swobody umów. Monografia odrzuca model spółki akcyjnej jako imperatywnego wzorca. Delimitacja zakresu swobody umów może jednakże odbywać się w różnoraki sposób. Po pierwsze, dotyczy to wpływu przyjęcia rozwiązań prawnych ius cogens w zakresie obowiązków członków zarządu i rady nadzorczej na zakres autonomii stron co do kształtowania wzajemnych kompetencji członków zarządu, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia. Zasadniczo akcjonariusze powinni sami zadbać o własne interesy w statucie spółki akcyjnej bądź właściwie szacując cenę nabywanych akcji. Prawo nie powinno ich wyręczać, z zastrzeżeniem wyjątków, gdy mechanizmy rynkowe zawodzą, są  nieadekwatne, lub wynikających z natury rzeczy (istoty stosunku spółki akcyjnej). Zasada braku osobistej odpowiedzialności akcjonariuszy powinna być postrzegana jako przywilej związany z  wyodrębnieniem majątku spółki od majątku akcjonariuszy. Bezwzględny charakter tej zasady związany jest więc z instytucją kapitału zakładowego, który stwarza prawny mechanizm (fikcję prawną) umożliwiającą zaspokojenie się wierzycieli spółki akcyjnej na majątku spółki z  pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi akcjonariuszy. Wyrażona w k.s.h. zasada rozdziału kompetencji menedżerskich i właścicielskich kłóci się z doktrynalnym przyporządkowaniem poszczególnych decyzji z zakresu prowadzenia spraw spółki na rzecz poszczególnych organów. Zasada rozdziału kompetencji menedżerskich i właścicielskich nie oznacza też konieczności ograniczenia autonomii organizacyjnej członków rady nadzorczej i zarządu”.