1. Wstęp

Art. 220 ksh przyznaje wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością możliwość wyposażenia członków rady nadzorczej w dodatkowe uprawnienia. Dyspozycja przepisu jest jedynie wyliczeniem taksatywnym, co znaczy, że katalog ten może ulec zmianie i rozszerzeniu o inne uprawnienia. Wśród przykładowych, dodatkowych uprawnień, znajduje się prawo do zawieszenia przez radę nadzorczą w czynnościach członków zarządu spółki.

2. Umowa spółki

Powołany przepis należy interpretować ściśle. Oznacza to, przede wszystkim, że przyznanie radzie nadzorczej tego dodatkowego uprawnienia może nastąpić tylko w umowie spółki. Zarazem, nie jest wykluczone wyposażenie rady w prawo do zawieszenia członka zarządu w oparciu o umowę zmieniającą umowę spółki.

Nie jest natomiast możliwe upoważnienie rady do zawieszenia w czynnościach członków zarządu na podstawie regulaminu rady nadzorczej, bez względu na to czy uchwala go zgromadzenie wspólników, czy też sama rada, umocowana do tego przez zgromadzenie (art. 222 § 6 ksh).

Prawo do zawieszenia członka zarządu może zostać także przyznane komisji rewizyjnej z mocy art. 221 § 2 ksh w zw. z art. 220 ksh. Jest to jednak możliwe jedynie wtedy gdy oba organy, tj. komisja i rada nadzorcza, nie funkcjonują w spółce jednocześnie.

Uprawnienie do zawieszenia członka rady nadzorczej musi być wyraźnie przewidziane w umowie spółki (tak: M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, s. 401-402, Nb. 3, Warszawa 2009). Wymaga się też by powody zawieszenia były ‘ważne’. Nie można uznać np. za ważny powód np. kłótni członka zarządu z członkiem rady nadzorczej. Chociaż wystarczające jest ogólne wskazanie w umowie spółki, że jest możliwe zawieszenie członków zarządu przez radę z ważnych powodów, to jednak jest to rozwiązanie i ryzykowne, i niepraktyczne. Warto, by wskazać w umowie przykładowe sytuacje gdy rada jest uprawniona do skorzystania z tego środka. W przeciwnym razie, zwłaszcza w obliczu konfliktów członków rady z członkami zarządu, może dochodzić do nadużyć. Jakkolwiek dopuszczalne jest zawarcie w umowie spółki twierdzenia, że rada nadzorcza jest uprawniona do zawieszenia w czynnościach wszystkich członków zarządu, to jednak późniejsza uchwała rady w tym przedmiocie winna wskazywać ich imiennie (nawet gdyby zostali zawieszeni wszyscy). Ma to znaczenie także z tego powodu, że ewentualne zaskarżenie uchwały przez członka zarządu zależy od jego interesu prawnego (zob. więcej poniżej).

Należy podzielić stanowisko doktryny, że zawieszenie przez radę nadzorczą członka zarządu może nastąpić z przyczyn zarówno zależnych od członka zarządu (np. nienależyte wykonywania obowiązków), jak i niezależnych (np. choroba).

3. Tryb podjęcia uchwały o zawieszeniu członka zarządu

Rada nadzorcza w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością liczy co najmniej trzech członków, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie wspólników. Uchwały rady nadzorczej zapadają co do zasady zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy członków rady i takie quorum wystarcza do zawieszenia członków zarządu w ich prawach. Zarówno umowa spółki, jak i regulamin rady nadzorczej może ustanawiać surowsze (nie zaś łagodniejsze) wymogi podjęcia uchwały o zawieszeniu.

Jeśli umowa spółki tak stanowi, rada może podjąć uchwałę w przedmiocie zawieszenia w drodze pisemnego głosowania lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość.

4. Skutek uchwały o zawieszeniu członka zarządu

Podjęcie przez radę uchwały o zawieszeniu członka zarządu skutkuje zawieszeniem jego prawa do prowadzenia spraw spółki i do jej reprezentacji. Bez znaczenia dla osób trzecich jest niemożność reprezentowania spółki przez zawieszonego członka zarządu z racji na dyspozycję art. 204 § 2 ksh. Można zakazać zawieszonemu członkowi zarządu reprezentowania spółki. Ewentualne niedostosowanie się przez niego do zakazu nie skutkuje nieważnością czynności prawnej, ale grozi zawieszonemu członkowi zarządu odpowiedzialnością cywilnoprawną (ibidem, s. 402). Wzmianka o zawieszeniu członka zarządu jest wpisywana do rejestru spółki.

W razie zawieszenia wszystkich członków zarządu, nie stosuje się art. 42 kc. Po pierwsze, w takiej sytuacji w spółce nie występuje brak organu, a jedynie jego wszyscy członkowie są zawieszeni. Po drugie, ewentualne ustanowienie drugiego zarządu wiązałoby się ze ‘zdublowaniem’ organu. To zaś, w świetle bezskutecznego zawieszenia członków zarządu w prawie reprezentacji spółki względem osób trzecich, mogłoby wywołać wielce niepożądane efekty i konfuzję.

5. Zaskarżenie uchwały o zawieszeniu członka zarządu

Kodeks spółek handlowych nie pozwala wyraźnie na zaskarżanie uchwał rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Brak też przepisów określających krąg podmiotów uprawnionych do wystąpienia z powództwem o uchylenie/stwierdzenie nieważności takiej uchwały o zawieszeniu.

Wydaje się, że można by drodze analogii stosować do zaskarżania uchwał rady nadzorczej przepisów o zaskarżaniu uchwał zgromadzenia wspólników w spółce z o.o. Nie jest to stanowisko jednolite. Z pomocą w rozstrzygnięciu problemu przyszło orzecznictwo. Sąd Najwyższy, w wyroku z 18 lutego 2010 roku (sygn. II CKS 449/09, niepubl.), trafnie przyjął, że uchwały rady nadzorczej spółki akcyjnej podlegają zaskarżeniu na podstawie art. 189 KPC. Można w oparciu o ten przepis domagać się zarówno uchylenia uchwały o zawieszeniu, jak i stwierdzenia jej nieważności. Tym samym, zawieszony członek zarządu jest uprawniony do zaskarżenia uchwały rady nadzorczej w przedmiocie zawieszenia go w prawach. Roszczenie o uchylenie takiej uchwały ma charakter niemajątkowy.

6. Podsumowanie

Zawieszenie przez radę nadzorczą członka zarządu nie jest instytucją powszechnie stosowaną. Prostszym rozwiązaniem jest odwołanie członka zarządu przez zgromadzenie wspólników. Rada nadzorcza jest jednak organem, który może działać znacznie dynamiczniej i szybciej reagować np. na zaniechania członka zarządu, uzasadniające jego zawieszenie. Należy dodać, że przepisy o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie przewidują możliwości delegowania członka radu nadzorczej do zarządu spółki. Analogia w tym przypadku jest niedopuszczalna i prowadziłaby do dokonywania nieważnych czynności przez takiego członka zarządu-rady nadzorczej.